GĄBKI (PORIFERA)

Typ: Gąbki (Porifera)

Gromada: Gąbki krzemionkowe sześcioosiowe (Hexactinellida)

Gromada: Gąbki wapienne (Calcarea)

Gromada: Gąbki pospolite (Demospongiae)

Gromada: †Archeocjaty (Archeocyatha)

Gąbki (Porifera) – typ prymitywnych, bez tkankowych zwierząt wyłącznie wodnych (najczęściej morskich), osiadłych, zwykle kolonijnych, o nieregularnym i najczęściej zmiennym kształcie, charakteryzującym się brakiem symetrii. Gąbki należą do najstarszych organizmów wielokomórkowych – zbliżone do nich formy występowały już 1,8 mld lat temu. W zapisie kopalnym znane są ze skamieniałości prekambryjskich, datowanych na około 600 mln lat (gąbki krzemionkowe) oraz kambryjskich (gąbki pospolite i wapienne). Typ obejmuje około 8 tysięcy poznanych dotąd gatunków, z czego tylko 150 żyje w wodach słodkich. Są szeroko rozpowszechnione na kuli ziemskiej, głównie w strefie przybrzeżnej oraz na dnie płytkich mórz.

Typy budowy gąbek wapiennych:

Ściany gąbek wapiennych i pospolitych utworzone są przez dwie warstwy komórek, pomiędzy którymi znajduje się bezpostaciowa galaretowata mezoglea. Zewnętrzna warstwa zbudowana jest z płaskich komórek kołnierzykowa tych, określanych jako pinakocytami, a wnętrze jamy ze specjalnych komórek , określanych jako choanocyty. Każdy choanocyt ma wić, a w Okół niej plazmatyczny kołnierzyk. Gąbki szkliste mają budowę komórczakową.

Ruch wszystkich wici powoduje przepływ wody przez gąbkę: woda wpływa przez ostia, przepływa przez skupiska komórek kołnierzykowa tych, wypływa zaś przez górny otwór odpływowy(wyrzutowy). W czasie przepływu wody na kołnierzykach choanocytów  osadza się zawiesina organiczna (plankton, bakterie), która później trawiona jest na drodze endocytozy. W mezoglei spotykamy też inne rodzaje komórek, jak na przykład poruszające się ruchem pełzakowatym amebocyty lub komórki wytwarzające elementy szkieletowe.

Mezoglea – pierwotnie bezkomórkowy koloidalny żel zalegający pomiędzy warstwą okrywającą i wewnętrzną u niektórych parzydełkowców i u gąbek.

Pinakocyty – płaskie komórki, z których zbudowana jest pinakoderma – zewnętrzna ściana gąbek. Pinakocyty mają zdolność kurczenia się. U niektórych gąbek są zaopatrzone w wić. Jako że nie mają błony pod stawnej ani połączeń międzykomórkowych nie są zaliczane do tkanki nabłonkowej.

Choanocyt, komórka kołnierzykowa – jedno wiciowa, owalna lub okrągła komórka wewnętrznej warstwy ciała gąbek wykazująca duże podobieństwo do wiciowców kołnierzykowych . Komórki kołnierzykowe wyposażone są w pojedyncze wici otoczone wieńcem 30–40 mikrokosmków.

Endocytoza – jeden ze sposobów transportowania większych cząsteczek (np. cholesterolu) do wnętrza komórki. Cząsteczki te są zbyt duże, żeby mogły być transportowane za pomocą przenośników białkowych. Dlatego przenikają do komórki w wyniku tworzenia się wakuol. Przedostają się do komórki wraz z fragmentami błony komórkowej.

Amebocyt - komórka zdolna do pełzakowatych ruchów

Przegląd systematyczny i znaczenie gąbek.

Na świecie jest około 5 tysięcy gatunków gąbek.

Gąbki krzemionkowe sześcioosiowe, inaczej szkliste –to zwierzęta głębokowodne. Ich krzemionkowe igły tworzą skomplikowane szkielety, przybierające kształt kielichów. Są grupą wyraźnie odrębną od pozostałych gąbek. Szkielet tych gąbek często wykorzystywany jest w celach dekoracyjnych.

Przedstawiciel: Euplectella

Gąbki wapienne, czyli różno szkieletowe- występują  wyłącznie w wodach słonych. Zazwyczaj są niewielkie, pojedyncze lub kolonijne, dorastają do 7-10cm. Jako jedyne gąbki mają igły szkieletowe zbudowane z węglanu wapnia. Przedstawiciel: Sycon

Gąbki pospolite-to największa i najbardziej zróżnicowana grupa gąbek. Mają szkielet zbudowany z igieł krzemionkowych i włókien białkowych, tworzących czasem złożoną sieć. Często tworzą rozbudowane kolonie. Przedstawiciel: Nadecznik

Podsumowanie:

1.Gąbki są uważane za najbardziej prymitywne zwierzęta, stanowiące swego rodzaju formę pośrednią między organizmami kolonijnymi i typowymi tkankowcami.

2.Ciało gąbek ma kształt worka o ściankach zbudowanych zwykle z dwóch warstw komórek. Pomiędzy tymi warstwami znajduje się bezpostaciowa mezoglea. Całość wzmocniona jest igiełkami szkieletowymi.

3.Gąbki odżywiają się zawiesiną organiczną, którą odfiltrowują  z wody przepływającej przez ich ciało. Woda wpływa do gąbki bocznymi porami i wypływa górnym otworem wyrzutowym. Ruch wodzie nadają wici choanocytów.

4.Gąbki rozmnażają się bezpłciowo i płciowo. Występuje u nich rozwój złożony z postacią larwalną.

5.Są to zazwyczaj zwierzęta morskie.

Ciekawostki:

1.Po przetarciu przez sitko, gąbka biedzie miała małe cząstki które będą się ze sobą łączyły i powstanie nowa gąbka.